دیسفاژی یا اختلال بلع، میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهد. این وضعیت از نظر شدت متفاوت است و می‌تواند بر هر کسی تأثیر بگذارد، اگرچه در میان افراد مسن و کسانی که بیماری‌ های عصبی یا عضلانی خاص دارند شایع‌تر است. بلع عمل پیچیده ای است که عضلات و اعصاب را به طور هماهنگ درگیر می کند، بنابراین هر گونه اختلال می تواند منجر به دیسفاژی شود. شناخت زودهنگام این بیماری و جستجوی درمان مناسب برای مدیریت علائم و اجتناب از عوارضی مانند سوء تغذیه یا مشکلات تنفسی بسیار مهم است.

دیسفاژی را می توان به عنوان هر مشکلی که در حین بلع تجربه می شود توصیف کرد، چه در انتقال غذا از دهان به معده و چه در مدیریت مایعات. برخی از افراد ممکن است احساس کنند غذایشان “چسبیده” است، یا ممکن است در حین غذا خوردن مرتباً خفه شوند یا سرفه کنند. دیسفاژی به دو نوع اصلی طبقه بندی می شود: اوروفارنکس و مری، که هر نوع به علل مختلفی مرتبط است و نیاز به درمان های خاصی دارد.

اهمیت تشخیص و درمان زودهنگام

پیشرفت دیسفاژی درمان نشده می تواند شدید باشد و منجر به مشکلاتی مانند سوء تغذیه، کم آبی بدن و عفونت های تنفسی به دلیل ورود تصادفی غذا به مجاری هوایی شود. تشخیص زودهنگام امکان مداخلاتی را فراهم می کند که می تواند کیفیت زندگی بیمار را بازیابی یا حفظ کند و در عین حال خطر عوارض ثانویه را کاهش دهد. درک علل، علائم و گزینه های درمانی دیسفاژی به بیماران و مراقبان کمک می کند تا آن را به طور موثر مدیریت کنند.

تشخیص دیسفاژی نیازمند یک رویکرد جامع است که اغلب شامل چندین آزمایش برای مشخص کردن علت دقیق و شدت بیماری است. تشخیص دقیق در ایجاد یک برنامه درمانی موثر ضروری است.

ارزیابی های بالینی بلع
متخصصان گفتار و زبان، ارزیابی های بالینی بلع را انجام می دهند و مشاهده می کنند که بیمار چگونه بافت های مختلف غذا و مایعات را می بلعد. این ارزیابی‌ها به شناسایی نوع خاص دیسفاژی کمک می‌کند و ارزیابی می‌کند که بیمار چگونه سازگاری‌های مختلف را مدیریت می‌کند، که برای درمان ارزشمند است.

تکنیک های تصویربرداری برای تشخیص دیسفاژی
تکنیک‌های تصویربرداری مانند ویدئو فلوروسکوپی و مطالعات بلع باریم نگاهی دقیق به فرآیند بلع ارائه می‌کنند. در ویدئو فلوروسکوپی، بیماران از یک ماده حاوی باریم استفاده می کنند در حالی که اشعه ایکس مکانیسم بلع را در زمان واقعی ثبت می کند. این روش به شناسایی هر گونه ناهنجاری مانند انسداد یا ضعف عضلانی کمک می کند.

روش های مانومتری و آندوسکوپی
مانومتری انقباضات عضلانی مری را در حین بلع اندازه گیری می کند که برای تشخیص اختلالات حرکتی مانند آشالازی مفید است. از سوی دیگر، آندوسکوپی شامل قرار دادن دوربین از طریق مری است که امکان مشاهده مستقیم ناهنجاری‌های ساختاری، تنگی‌ها یا علائم التهاب را فراهم می‌کند.

 

دیسفاژی

علل و عوامل خطر

دیسفاژی دارای طیف گسترده ای از علل، از مسائل عصبی تا ساختاری است. شناسایی علت اصلی اختلال بلع در ایجاد یک برنامه درمانی هدفمند ضروری است.

علل عصبی
اختلالات عصبی، مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، از علل اولیه دیسفاژی هستند. این شرایط بر روی اعصابی که ماهیچه های بلع را هماهنگ می کنند تأثیر می گذارد و انجام رفلکس بلع را دشوار می کند. سکته مغزی، به ویژه، اغلب با آسیب رساندن به مناطقی از مغز که مسئول کنترل بلع است، باعث دیسفاژی ناگهانی می شود.

علل عضلانی و ساختاری
شرایطی مانند دیستروفی عضلانی یا ناهنجاری های ساختاری در مری می تواند منجر به دیسفاژی شود. دیستروفی عضلانی ماهیچه‌های درگیر در بلع را ضعیف می‌کند، در حالی که مشکلات ساختاری مانند تنگی‌های مری (تنگی) یا دیورتیکول‌ها (کیسه‌ها) مانع عبور غذا می‌شوند و بلع راحت را دشوار می‌کنند. آشالازی، وضعیتی که اسفنکتر تحتانی مری را تحت تاثیر قرار می دهد، همچنین باعث مشکلات بلع می شود، زیرا اسفنکتر باز نمی شود و اجازه نمی دهد غذا وارد معده شود.

سایر شرایط پزشکی منجر به دیسفاژی
سایر شرایط مانند بیماری ریفلاکس معده (GERD) که اسید معده مری را تحریک می کند، می تواند منجر به دیسفاژی شود. برخی از سرطان‌ها مانند سرطان مری یا گلو نیز خطرآفرین هستند، به‌ویژه اینکه درمان‌هایی مانند پرتودرمانی ممکن است باعث تشکیل بافت اسکار در گلو یا مری شود که منجر به تنگی و مشکلات بلع شود.

علائم و انواع دیسفاژی

در حالی که علامت اصلی مشکل در بلع است، علائم دیگر می تواند به تمایز بین انواع دیسفاژی و علل زمینه ای آن کمک کند.

اوروفارنکس
دیسفاژی اوروفارنکس شامل مشکل در شروع فرآیند بلع است. اغلب به دلیل شرایط عصبی، این نوع باعث می شود غذا در گلو احساس “گیرکردن” کند که منجر به سرفه یا خفگی مکرر می شود. علائم همچنین ممکن است شامل نارسایی بینی یا احساس ورود غذا به نای باشد که در صورت عدم درمان می تواند باعث مشکلات تنفسی جدی شود.

دیسفاژی مری
دیسفاژی مری زمانی اتفاق می افتد که غذا یا مایعات برای عبور از مری به معده تلاش می کنند. علل شایع شامل انسدادهای ساختاری مانند تنگی یا اختلالات حرکتی مانند آشالازی است. بیماران اغلب احساس می کنند که غذا در قفسه سینه آنها گیر کرده است که با درد یا ناراحتی همراه است.

علائم رایجی که باید مراقب آنها باشید
علائمی که باید به آنها توجه کرد عبارتند از مشکل در بلع، سرفه یا خفگی در طول وعده های غذایی، کاهش وزن غیرقابل توضیح، برگشت غذا، سوزش سر دل مکرر و درد قفسه سینه. آگاهی از این علائم به افراد کمک می کند تا به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشند، به خصوص اگر علائم بدتر شوند یا با کاهش وزن ناخواسته یا مشکلات تنفسی همراه باشند.

گزینه های درمان دیسفاژی

درمان دیسفاژی بر اساس علت اصلی و شدت آن متفاوت است. برخی از بیماران از تغییرات ساده سبک زندگی سود می برند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به جراحی یا درمان های فشرده نیاز داشته باشند.

اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی
برای بسیاری از افراد، تغییر عادات غذایی می تواند به طور قابل توجهی علائم را کاهش دهد. این ممکن است شامل خوردن وعده های غذایی کوچکتر و مکررتر، تنظیم بافت غذا به گزینه های نرم تر یا راحت تر بلعیده شده و اطمینان از جویدن غذا باشد. ایستادن در حین غذا خوردن و مدتی پس از آن نیز می تواند به جلوگیری از رفلاکس و راحت تر شدن بلع کمک کند.

بلع درمانی و تمرینات
گفتار درمانگران می توانند بیماران را از طریق تمرینات بلع هدفمند برای تقویت عضلات و بهبود هماهنگی راهنمایی کنند. تکنیک‌هایی مانند مانور مندلسون که شامل نگه داشتن سیب آدم در حین بلع است، به باز کردن اسفنکتر فوقانی مری کمک می‌کند، در حالی که سایر تمرین‌ها بر افزایش قدرت و کنترل زبان تمرکز دارند.

مداخلات جراحی و درمان های پیشرفته
برای موارد شدید، مداخلات جراحی ممکن است ضروری باشد. روش هایی مانند اتساع می تواند مری را باریک کند، در حالی که میوتومی می تواند به شل شدن عضلات در شرایطی مانند آشالازی کمک کند.